مي‌دانيم كه ديابت بيماري مزمني است که در اثر كاهش يا فقدان ترشح
انسولين در بدن يا به‌دنبال عدم توانايي بدن در استفاده از انسولين به‌وجود
مي‌آيد. انسولين ماده مهمي است كه از غده لوزالمعده ترشح مي‌شود و در
تبديل غذا به انرژي مورد نياز ما نقش به‌‌سزايي دارد.
درصورتي كه
ديابت به‌خوبي كنترل نشود، قند خون افراد بالا مي‌رود، بالا بودن قند خون
براي مدت طولاني باعث صدمه به اعضاء مختلف بدن و اختلال در سيستم ايمني
خواهد شد. به‌طوري كه اعصاب، كليه‌ها، چشم، عروق خوني و قلب همگي در معرض
خطر قرار مي‌گيرند. بديهي است كه به‌دنبال اختلال سيستم ايمني، توانايي فرد
در مقابله با عفونتها كاهش مي‌يابد.
در بين اين عوارض، بروز مشكلات
پا سريع‌تر و گسترده‌تر از ساير اختلالات است. جالب است بدانيد كه 25%
بيماران مبتلا به ديابت در امريكا، مشكلات پاي ديابتي را تجربه مي‌كنند، 5
درصد از مردان و زنان ديابتي، انگشت و يا قسمتي از پاي خود را به‌علت زخم
پاي ديابتي از دست مي‌دهند.
جالب‌تر اينكه بدانيد، با روش‌هاي ساده
پيشگيري و مراقبت، مي‌توان از بستري شدن در بيمارستان و قطع عضو به‌سادگي
جلوگيري كرد. فراموش نكنيم كه همه بيماران ديابتي هميشه در معرض خطر ابتلا
به زخم پاي ديابتي هستند.
تأثير ديابت بر سلامت پا چيست؟
بالا
بودن قند خون در مدت طولاني باعث تخريب عروق خوني و كاهش جريان خون در پاها
مي‌گردد. كندي جريان خون سبب ضعيف شدن پوست پا، افزايش استعداد تشكيل زخم و
اختلال در روند بهبود آن مي‌شود. به‌علاوه باكتريها و قارچ‌هايي وجود
دارند كه در محيط‌هاي شيرين رشد مي‌كنند و عفونت ناشي از آنها باعث تخريب
پوست و نهايتاً بروز زخم در پا مي‌گردد. با ضعيف شدن جريان خون
آنتي‌بيوتيك‌ها نيز به‌راحتي نمي‌توانند خود را به محل زخم و عفونت برسانند
و گاهي اوقات نه‌تنها عفونت پا برطرف نمي‌شود بلكه با انتقال عامل عفوني
به جريان خون، خطر همه قسمتهاي بدن را تهديد مي‌كند. در اين صورت، تنها راه
درمان قطع عضو است.
يكي ديگر از اثرات قند خون بالا صدمه ديدن
سيستم عصبي پاهاست كه باعث مختل شدن حس درد و فشار در پا مي‌گردد. به‌علاوه
ترشح عرق و ترشحاتي كه پوست پا را نرم و مرطوب مي‌كنند نيز دچار اشكال
مي‌شود.مجموعاً اين عوامل هنگام راه رفتن، سبب بروز يك فشار
غيرطبيعي روي پوست، مفاصل و استخوانها شده، خشكي و شكنندگي پوست را همراه
خواهد داشت و به اين ترتيب هرگونه زخمي در پا خيلي زود به مرحله خطر
مي‌رسد.
چه عواملي مستعدكننده زخم پاي ديابتي هستند؟
عواملي وجود دارند كه باعث بروز و تشديد زخمهاي پا در افراد ديابتي مي‌شوند:
* نوع پوشش پا: معمولاً كفشهاي تنگ و نامناسب، عمده‌ترين علت مشكلات پا در بيماران ديابتي هستند.
* صدمات وارده به اعصاب پا: درصورت عدم كنترل قند خون، اعصاب پا صدمه مي‌بينند و به دنبال آن مشکلات زير براي بيماران ايجاد مي شود.
* بيمار
ديابتي درد يا فشار را در پاي خود احساس نمي‌كند. بنابراين هرگونه سايش و
فشار هنگام راه رفتن را كه افراد سالم تشخيص داده و در جهت رفع آن
برمي‌آيند، ناديده مي‌گيرند وپا در معرض ايراد آسيب قرار خواهد گرفت.
* بيماران
ديابتي كه دچار آسيب رشته هاي عصبي شده‌اند، قادر به تشخيص دردها و جراحات
جزئي نيستند. به همين علت ورود سوزن ته‌گرد، ميخ، شيشه و ... را به درون
پاي خود حس نمي‌كنند و طبيعتاً در صدد خارج كردن آن از پاي خود نيستند.
همچنين ممکن است در اثر تماس با وسايل گرم کننده مانند بخاري بدون اينکه
متوجه باشند دچار سوختگي شديد شوند.
* كندي جريان خون پا: مانع خون‌رساني كافي و بهبودي جراحات يا صدمات پا خواهد شد.
* وجود هرگونه زخم جزئي فرد را در معرض خطر ايجاد زخمهاي وسيع و عميق درپاي ديابتي قرار مي‌دهد.
عفونتها:
درصورت فرو رفتن ناخن داخل گوشت پا، امكان بروز عفونت قارچي وجود دارد كه بايد بلافاصله به پزشك مراجعه نماييد.
-سيگار
كشيدن: يكي ديگر از عوامل خطرساز زخم پاي ديابتي، مصرف تنباكو يا ساير
مواد مخدر است. سيگار و يا هر نوع ماده مخدر به عروق خوني كوچك موجود در پا
صدمه مي‌زند. اين صدمه فرايند بهبودي زخم را به تأخير مي‌اندازد و عامل
مستعد‌كننده‌اي جهت ابتلا به عفونت و احتمالاً قطع پا خواهد بود.
-تغيير شكل پا: برخي از تغييرات در شكل پاها از هنگام تولد وجود دارند و برخي ديگر در اثر پوشيدن كفشهاي نامناسب ايجاد مي‌شوند.
-اما
بايد بدانيم كه آسيب به اعصاب در اثر بيماري ديابت نيز باعث ايجاد تغييرات
زيادي در شكل پاها، الگوي غيرطبيعي راه رفتن و افزايش فشار به بخشهاي خاصي
از كف پا مي‌شود. اين افزايش فشار منجر به ايجاد پينه در مناطق تحت فشار
شده و با افزايش شدت فشار در نواحي مبتلا به پينه، زخم ايجاد مي‌شود.
علائم هشداردهنده کدامند؟
•وجود
درد مداوم در پاها كه مي‌تواند به علل مختلفي از جمله استفاده از كفشهاي
نامناسب، عفونتهاي زمينه‌اي، فشار روي پا، وجود تاول ويا خود ديابت باشد.
•قرمزي پا كه به‌علت عفونت (به‌خصوص اطراف زخم) يا فشار غيرطبيعي جوراب يا كفش به‌وجود مي‌آيد.
•تورم
پاها كه نشانه التهاب يا عفونت، استفاده از كفش نامناسب و يا كندي جريان
خون مي‌باشد. ساير نشانه‌هاي گردش ضعيف جريان خون عبارت است از:
-عدم رشد موهاي پا
-نازك و براق شدن پوست پا
•حرارت موضعي كه نشان‌دهنده عفونت يا التهاب است، گاهي به‌علت عدم بهبودي يا روند آهسته بهبودي زخمهاي پا مي‌باشد.
•هرگونه آسيبي حتي جزئي در پا مي‌تواند يک علامت هشدار جدي باشد چراكه ممكن است ناشي از پوشش نامناسب، صدمات و يا عفونت باشد.
•خروج ترشحات چركي از زخم پا علامت عفونت است.
•مشكل در راه رفتن نشانه وجود اختلالات مفصلي، عفونت جدي و يا كفش نامناسب مي‌باشد.
•وجود تب‌ولرز در ارتباط با زخم پا نشانه عفونت جدي و سراسري است، كه زندگي فرد را تهديد مي‌كند.
درمان پاي ديابتي چگونه است؟
درمان عوارضي چون پاي ديابتي به نوع و شدت زخم بستگي دارد:
-در
زخمهاي سطحي كه لايه‌هاي رويي پوست را در بر مي‌گيرند، درمان به‌صورت تميز
كردن زخم و برداشتن پوستها و بافتهاي مرده از روي زخم (پينه و دلمه)
مي‌باشد.
درصورت وجود هر نوع عفونت، مصرف آنتي‌بيوتيك ضرورت دارد.
گاهي اوقات از بيمار يا همراهان وي خواسته مي‌شود تا روزي 2 بار پانسمان
محل زخم را تعويض نمايند.
-به بيمار توصيه مي‌شود تا آنجا كه ممكن
است از وارد آوردن وزن بدن روي پاهاي خود خودداري كند و پاهاي خود را بالا
نگه‌دارد و در صورت لزوم هنگام حرکت از عصا يا واکر استفاده کنند. حداقل هفته ای يک بار يكي از اعضاي تيم درماني بايد زخم پا و روند بهبود آن را
مورد بررسي قرار دهد.
-زخمهايي وجود دارند كه تا لايه‌هاي عميق‌تر
پوست و حتي گاهي عضلات و استخوانها نيز نفوذ كرده‌اند كه در اين‌گونه موارد
بيمار بايد در بيمارستان بستري شود. معمولاً بررسيهاي دقيق آزمايشگاهي،
اسكن و ... در بيمارستان انجام مي‌شود و آنتي‌بيوتيك‌هاي وريدي نيز تجويز
مي‌شود. گاهي اوقات به منظور برداشتن بافت يا استخوان عفوني عمل جراحي
ضرورت دارد.
