کمبود يا فقدان انسولين علت اصلي ديابت در کودکان و نوجوانان است که در اين بيماري سلول‌هاي توليدکننده انسولين در پانکراس (لوزالمعده) اين افراد آسيب‌ديده و يا کاملا از بين رفته‌اند. کنترل و درمان ديابت نوع I در کودکان و نوجوانان با تزريق انسولين امکان‌پذير است.
بيماران روزانه يک يا چند نوبت انسولين را به صورت زيرجلدي به خود تزريق مي‌کنند. اين روش تزريق دردناک نيست.
نکته مهمي که لازم است دانش‌آموزان در مورد انسولين بدانند احتمال کاهش شديد قندخون که به اصطلاح هيپوگليسمي ناميده مي‌شود، متعاقب تزريق انسولين است. در صورتي که انسولين بيش از حد تزريق شود و يا خوردن يک وعده غذا فراموش شود و يا فعاليت بدني شديدتري نسبت به بقيه اوقات انجام شود، مقدار قندخون بسيار کاهش يافته و احساس گرسنگي، سردرد و سرگيجه به وجود مي‌آيد. هيپوگليسمي در صورت عدم اقدام فوري به تشنج، عدم هوشياري، بيهوشي و درنهايت مرگ منجر مي‌شود.
از آنجا که سلول‌هاي مغز فقط از سوزاندن قند، انرژي مورد نياز خود را به دست مي‌آورند کاهش شديد قندخون براي مدت کوتاهي سبب آسيب سلول‌هاي مغزي مي‌شود. اين آسيب برگشت‌ناپذير و دايمي است.
مولفه اصلي در کنترل ديابت نوع يک ايجاد تعادل دقيق بين نوع و مقدار تغذيه، ورزش و انسولين است. اين عمل سبب قرار گرفتن قندخون در محدوده قابل قبول مي‌شود. زيرا مصرف غذاهاي مصرفي سبب قرار گرفتن قندخون در محدوده قابل قبول مي‌شود.
بنابراين بايد برنامه‌ريزي صحيح در اين خصوص در مدارس صورت گيرد و همه کارکنان بايد به اهميت اين امر واقف گردند. گروه هدف در اين برنامه‌ريزي دانش‌آموزان، والدين و کارکنان مدرسه مي‌باشند. با توجه به کمبود نيروي انساني مراقبان سلامت در مدارس و اهميت بيماري مذکور و عوارض حاد و خطرناک ‌آن بايد ساير کارکنان مدرسه نيز در صورت عدم حضور مراقب سلامت با اين بيماري آشنا باشند و در جهت کنترل اين بيماري در دانش‌آموزان مبتلا مشارکت فعال داشته باشند.
با توجه به شيوع بيشتر ديابت نوع I در کودکان و نوجوانان و خصوصيات سني آنها مراقبت و کنترل آنان اهميت ويژه پيدا مي‌کند.
از نتايج مثبت اين کنترل مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
1) ارتقاي سطح کيفي محيط يادگيري و فراهم آوردن فضاي پويا، مولد و سالم براي دانش‌آموزان ديابتي
2) کاهش ميزان افت تحصيلي
3) کمک به پاسخ‌دهي موثر در موارد اورژانسي ديابتي
4) ارتقاي سطح مشارکت والدين، دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه و ساير بخش‌هاي مرتبط در کنترل و درمان بيماري ديابت نوع يک
به طور کلي جهت ايجاد يک نظام مراقبتي در رابطه با ديابت نوع يک در دانش‌آموزان مبتلا بهتر است فرآيندهاي زير در مدارس صورت بگيرد:
1) شناسايي دانش‌آموزان مبتلا به ديابت نوع يک و دريافت تاريخچه از مبتلايان و پيگيري روند بيماري در آنان
2) بررسي سطح آگاهي دانش‌آموزان مبتلا درخصوص شيوه‌هاي خود مراقبتي شامل تزريق انسولين، شيوه کنترل قندخون، مقابله با علايم هيپوگليسمي (افت قندخون) و هيپرگليسمي (افزايش قندخون)، شناسايي مواد غذايي، نوع و ميزان مناسب فعاليت بدني، عوارض درازمدت بيماري ديابت نوع يک که پس از انجام اين بررسي‌ها مي‌توان آموزش‌هاي لازم در اين خصوص ارايه نمود.
3) آموزش به دانش‌آموزان مبتلا، والدين و کارکنان جزو ارکان اصلي نظام‌ مراقبت درخصوص بيماري ديابت مي‌باشد. اين آموزش‌ها شامل:
الف) آموزش اطلاعات پايه درخصوص ديابت
ب) آموزش تزريق و نگهداري انسولين
ج) آموزش کنترل قندخون
د)آموزش تغذيه‌اي
هـ ) آموزش در خصوص فعاليت جسماني و... باشد.
د) آموزش پيشگيري از ابتلا به عفونت‌ها و بالا بردن ايمني بدن است.