|
نوروپاتي ديابتي چيست؟
نوروپاتي (بيماري اعصاب محيطي) به معني اختلال در كاركرد اعصاب محيطي بدن
است. انتقال دوطرفه پيامهاي عصبي بين مغز يا نخاع و اندامهاي مختلف بدن
از راه اعصاب محيطي صورت ميگيرد.
اعصاب، ساختمانهاي بلند و باريكي
هستند كه حاوي صدها تا هزاران رشته نازك بوده، همه قسمتهاي بدن را به مغز
مرتبط ميسازند. اين اعصاب پيامهاي حسي را از اندامها به طرف مغز ميبرند
و پيامهاي حركتي را از مغز به اندامهاي گوناگون ميرسانند. در نوروپاتي
كاركرد اين اعصاب دچار اشكال ميشود. علامتهاي نورپاتي بيشتر شامل كاهش حس
و گاهي اوقات درد در دستها و پاها و ساقپا است. آسيب عصبي ناشي از
ديابت، ميتواند سبب كاهش مشكلاتي در دستگاه گوارش، قلب و كاركرد جنسي شود و
موجب سوء هاضمه، اسهال يا يبوست، عفونت مثانه، كاهش قدرت جنسي و تعرق بيش
از حد گردد.در بعضي افراد ممكن است ضعف و تحليل عضلات نيز مشاهده شود.
معمولاً نوروپاتي چه زماني رخ ميدهد؟
افراد
مبتلا به ديابت ممكن است در هر زماني به نوروپاتي دچار شوند اما علامتهاي
آشكار نوروپاتي معمولاً در طول 10 سال پس از تشخيص ديابت، پديد ميآيند.
مطابق آمارهاي موجود ميتوان گفت:
• حدود 60 درصد مبتلايان به ديابت به نوروپاتي مبتلا هستند اما علامتي ندارند.
• تقريباً در 30 تا 40 درصد بيماران ديابتي علامتهاي نوروپاتي پديدار ميشوند.
نوروپاتي ديابتي به طور معمول در افراد سيگاري، بالاي 40 سال و كساني كه در كنترل قندخون دچار مشكل بودهاند، رخ ميدهد.
علل ايجاد نوروپاتي ديابتي چيست؟
عوامل
مختلفي در ايجاد نوروپاتي ديابتي مؤثرند كه ميتوان از قندخون و قشارخون
بالا در افراد ديابتي نام برد. فشار خون بالا ممكن است از بين رفتن رگهاي
خوني كه اكسيژن و مواد غذايي را به اعصاب حمل ميكنند،شود. فشارخون بالا
سبب تخريب اعصاب نيز ميگردد. همچنين قندخون بالا روي بعضي فعاليتهاي
شيميايي اعصاب اثر ميگذارد.
علامتهاي نوروپاتي ديابتي چيست؟
علامتهاي
نوروپاتي ديابتي گوناگون است. بيحسي و كرختي در پاها اغلب نخستين علامت
ميباشد. گاهي افراد هيچگونه علامتي ندارند در حالي كه بعضي ديگر به علت
علامتهاي نوروپاتي به شدت ناتوان ميشوند. نوروپاتي ممكن است در عدهاي
موجب پيدايش درد و در گروهي ديگر سبب بيدردي (حس نكردن درد) گردد.
علامتهاي نوروپاتي در ابتدا اغلب خفيف هستند و تا مدتها فرد متوجه اين عارضه نميشود.
آيا نوروپاتي انواع مختلف دارد؟
علامتهاي
نوروپاتي با توجه به نوع اعصابي كه درگير ميشوند متفاوت است. ممكن است
اعصاب متعددي درگير شوند و يا فقط يك چند عصب دچار اختلال گردند.
نوروپاتي منتشر حسي- حركتي
اين نوع نوروپاتي شايعترين نوع بيماري است كه سبب تخريب اعصاب محيطي در پاها، ساق پا و دستها ميشود و علامتها آن عبارتند از:
• بيحسي و كرختي يا عدم احساس درد و حرارت
• درد شديد و گرفتگي در اندامها
• حساسيت بيش از حد به لمس
• از بين رفتن تعادل بدن
لازم
به ذكر است كه اين علامتها معمولاً بارزتر هستند. در اين نوع بيماري به
علت از دست رفتن حس اندامها ممكن است فرد دچار آسيبها جدي گردد ولي متوجه
آنها نشود.
نوروپاتي كانوني: اين نوع نوروپاتي معمولاً بصورت ناگهاني بروز ميكند و روي اعصاب خاصي اثر ميگذارد كه علامتهاي زير را ممكن است پديد آورد:
1. درد رانها
2. درد شديد در ناحيه لگن
3. درد قفسه سينه، معده يا پهلوها
4. ناتواني در ديدن اشياء
5. دوبيني
6. بيحسي يك طرفه صورت
7. مشكلات شنوايي
نوروپاتي خودكار يا اتونوم: اين نوع بيماري، اعصابي را كه قلب و اندامهاي دروني را عصبدهي ميكنند دچار اختلال ميكند و علامتهاي آن عبارتند از:
• اشكال در كاركرد مثانه (عدم تخليه كامل مثانه و تكرر ادرار و...)
• كاهش توان جنسي
• تخليه كند معده
• مشكلات گوارشي مانند احساس پري معده، از دست دادن اشتها و...
• اختلال در بلع غذا
• اسهال يا يبوست
• كاهش وزن
• افت شديد فشار خون زماني كه فرد از حالت نشسته به وضعيت ايستاده بر ميگردد.(كاهش فشار خون وضعيتي)
• تعريق
نوروپاتي چگونه تشخيص داده ميشود؟
تشخيص
نوروپاتي بر پاية علامتها و معاينات باليني است كه توسط پزشك انجام
ميگيرد. البته روشهاي تشخيصي ديگري مانند نوار عصب نيز وجود دارد.
نوروپاتي ديابتي چگونه درمان ميشود؟
هدف
از درمان ديابت رهايي از مشكلات ايجاد شده و همچنين پيشگيري از تخريب
بيشتر اعصاب است. نخستين گام كنترل قندخون است زيرا كنترل خوب قندخون از
پيدايش مشكلات جديد و بدتر شدن عوارض قلبي پيشگيري ميكند. براي كاهش يا
دفع مشكلات مختلفي كه افراد مبتلا به نوروپاتي ديابتي دارند، روشهاي
گوناگوني وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره ميشود.
رهايي از درد اندامها
درمان
درد ناشي از نوروپاتي، پشتكار و مداومت ميخواهد. مهمترين مسأله پيگيري
منظم درمان است حتي در مواقعي كه درد فراموش شده باشد. پيشگيري از درد
بسيار آسانتر از آن است كه منتظر شويم تا درد را ميتوان به روشهاي زير
كنترل كرد:
• بهبود در نحوه كنترل ديابت: در مواردي كه قرصها
نميتوانند قندخون را به خوبي كنترل كنند، ممكن است تزريق انسولين يكي از
راههاي درمان باشد.
• مسكنهاي ساده مانند استامينوفن به طور منظم استفاده شوند
• مسكنهاي قوي شبها مورد استفاده قرار گيرند.
•
برخي از قرصهايي كه براي درمان نوروپاتي ناشي از ديابت به كار ميروند.
اين داروها همچنين داراي اثر مضاعف در بهبود كيفيت خواب هستند.
• استفاده از پمادهاي مسكن موضعي بر روي پاها گاهي كمك كننده است.
• يك محرك الكتريكي عصب نيز ممكن است كمك كننده باشد.
روشهاي
درماني ديگر مانند بلوك عصب (كه در درمانگاه درد انجام ميشود) يا مصرف
ويتامينها ممكن است به صورت آزمايشي به كار برده شوند ولي اغلب چندان
كمككننده نيستند. روغن گل پامچال نيز ممكن است اثر محافظت كننده اندكي بر
نوروپاتي داشته باشد ولي درد را تسكين نميدهد.
اگر شما استفاده از يك
درمان مكمل را انتخاب ميكنيد، به خاطر داشته باشيد كه بايد در كنار ساير
درمانها بكار برده شود نه به عنوان درمان جايگزيني براي درمانهايي كه
پزشك به شما توصيه كرده است.
مشكلات گوارشي
جهت بهبود علامتهاي
گوارشي مختلف. پزشك درمانهاي گوناگوني ممكن است پيشنهاد نمايد. به طور
مثال به افرادي كه دچار كندي هضم غذا هستند پيشنهاد ميشود كه تعداد
وعدههاي غذايي را افزايش دهند و ميزان غذاي مصرفي در هر وعده را كم كنند،
همچنين از مصرف غذاهاي پرچربي و پرفيبر اجتباب نمايند.
سرگيجه و ضعف
ايستادن و نشستن آهسته ميتواند از سرگيجه جلوگيري كند. همچنين براي بهبود ضعف اندامها بهتر است از فيزيوتراپي استفاده نمود.
مشكلات مثانه
به
دليل استعداد ابتلا به عفونت ادراري در مبتلايان به نوروپاتي ديابتي، لازم
است مبتلايان به ديابت آب و مايعات بيشتر بنوشيد و اگر دچار تكرر ادرار
هستند، سعي كنند به فواصل منظم مثلاً هر 3 ساعت يكبار ادرار كنند تا به يك
الگوي صحيح دفع ادرار دست يابند.
دليل اهميت مراقبت از پاها در مبتلايان به نوروپاتي ديابتي چيست؟
لازم
است افراد ديابتي مراقبتهاي ويژهاي از پاهاي خود انجام دهند. مشكلات
عروقي و عصبي در ديابت ميتواند سبب ايجاد زخم پا شود. مهمترين عامل در
پيشگيري از مشكلات پا كنترل صحيح قندخون و رعايت نكات بهداشتي در مراقبت از
پاها است كه به گوشهاي از آنها اشاره ميشود:
• پاهاي خود را مرتب بشوييد و خشك نماييد.
• كفشهاي مناسب و اندازه بپوشيد.
• درجه حرارت آب را پيش از قرار دادن پاها در آب بررسي كنيد.
• ناخنها را به صورت عرضي كوتاه نماييد.
• سيگار نكشيد.
در
پايان لازم است يادآوري نماييم كه گرچه نوروپاتي در بيماران ديابتي يك
مشكل شايع است، اغلب بيماران نسبت به آن آگاه نيستند. مسأله مهمي كه بايد
به خاطر سپرد اين است كه در افرادي كه از كاهش حس پاهاي خود اطلاعي ندارند،
بايد مراقبت كافي از پاها به عمل آورد. اين مسأله علت اهميت معاينات
دورهاي توسط پزشك رانشان ميدهد.
كنترل خوب ديابت پيشرفته آسيب عصبي را كاهش ميدهد.
با كمك گروه ديابت ميتوان علامتهاي بيماري را تسكين داد، از پيشرفت آنها جلوگيري كرد و كيفيت زندگي را بهبود بخشيد.
گردآوری و انتشار : پایگاه تخصصی دیابت ایران
|
