با توجه به روند رو به افزايش آمار بيماران ديابتي در جامعه و اثرات مخرب و اثبات‌شده اين بيماري بر دهان و دندان، کاملا منطقي به نظر مي‌رسد که گامي در جهت افزايش دانش و آگاهي عموم مردم نسبت به اين بيماري و تظاهرات دهاني‌دنداني ناشي از آن برداشته شود تا با تشخيص و درمان به موقع، از بروز صدمات جبران‌ناپذير آن جلوگيري به عمل ‌آيد.
حتما مي‌دانيد که ديابت يک اختلال متابوليک پيچيده است که توسط افزايش مزمن قند خون مشخص مي‌شود. کاهش توليد انسولين، عملکرد ناقص انسولين و يا ترکيبي از اين دو عامل به عدم توانايي گلوکز (قند) براي گذر از جريان خون به سمت بافت‌ها منجر شده که متعاقبا به افزايش سطح گلوکز (قند) در خون و ادرار منجر مي‌شود. در اين بيماري، سوخت و ساز چربي و پروتئين نيز دستخوش تغيير مي‌گردد. ديابت کنترل‌نشده (قندخون ناشتاي بيشتر از 126 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر) در ارتباط با ايجاد مشکلات طولاني مدت متعددي در بدن است که مهم‌ترين آنها بيماري‌هاي ميکروواسکولار عروقي چشم، اعصاب و کليه، بيماري‌هاي ماکروواسکولار عروقي قلبي و مغزي و افزايش استعداد ابتلا به عفونت و ترميم ضعيف زخم‌ها است. بيماري‌هاي لثه و پريودنتال به عنوان ششمين عارضه ديابت در نظر گرفته شده‌اند که در صورت بروز به تحليل لثه، استخوان، لقي دندان و نهايتا از دست رفتن دندان‌ها منجر مي‌شوند .

وقتي چراغ‌هاي خطر روشن مي‌شوند
 علايم کلاسيک ديابت عبارتند از پرنوشي، پرادراري و پرخوري. اگر بيمار هر يک از اين علايم را داشت، بايد بررسي‌هاي بيشتر از طريق آزمايشات و مشاوره‌هاي پزشکي به عمل آيد. مهم‌ترين آناليزهاي آزمايشگاهي بيان‌کننده غلظت گلوکز (قند) خون شامل آزمايش قندخون ناشتا، قند اتفاقي و قندخون پس از صرف غذا است اما اين آزمايشات هيچ اطلاعاتي در مورد کنترل طولاني‌مدت غلظت گلوکز خون به دست نمي‌دهند. مهم‌ترين آزمايش براي ارزيابي کنترل گلوکز خون در يک فرد ديابتي ارزيابي HbA1c است که گلوکز خون را در عرض 6 تا 8 هفته گذشته نشان مي‌دهد. تقريبا تمام بيماران ديابتي از دستگاه «گلوکومتر» براي آگاهي سريع از ميزان گلوکز خون خود استفاده مي‌کنند. با اين ابزار مي‌توان با ايجاد يک زخم کوچک روي انگشت، در عرض چند ثانيه گلوکز خون مويرگي را اندازه‌گيري کرد.

رد پاي ديابت در دهان
مهم‌ترين عوارض اين بيماري بر دهان و دندان عبارتند از: خشکي و ترک مخاط دهان، سوزش دهان و زبان، کاهش جريان بزاق، تغيير در فلورميکروبي حفره دهان، افزايش پوسيدگي‌هاي دنداني، افزايش حجم لثه، تشکيل آبسه، ايجاد بيماري پريودنيت و لقي دندان‌ها. البته اين تظاهرات بيشتر در افرادي است که ديابت آنها کنترل نشده و بهداشت دهاني آنها نيز ضعيف است.< br />

تاثير متقابل بيماري‌هاي لثه و ديابت
ديابت موجب افزايش خطر ابتلا و افزايش شدت بيماري‌هاي پريودنتال در دهان مي‌شود. اين ارتباط به اندازه‌اي مهم است که انجمن ديابت آمريکا بيماري‌هاي پريودنتال را ششمين عارضه ديابت بعد از رتينوپاتي (عارضه چشمي)، نفروپاتي (عارضه کليوي)، نوروپاتي (عارضه عصبي)، بيماري‌هاي واسکولار (عروقي) و اختلال در ترميم زخم‌ها اعلام کرده است. تحقيقات نشان داده است که تنظيم قندخون در ديابتي‌ها به کنترل بهتر بيماري پريودنيت و درمان موثرتر آن کمک کرده و متقابلا درمان‌هاي پريودنتال نيز اثرات سودمندي در تنظيم قندخون دارند. بنابراين اگر فردي بيماري پريودنتال داشته باشد و در عين حال قندخو‌ن‌اش نيز بالا باشد، درمان بيماري و رفع التهاب و عفونت دهاني کمک بسيار زيادي به پايين آمدن قندخون و کنترل ديابت مي‌کند.

6 فرمان به ديابتي‌ها در مطب دندانپزشکي
 در هر جلسه مراجعه دستگاه سنجش قندخون خود را همراه خودتان به مطب بياوريد.
قبل از هر اقدام درماني بايد قندخون بيمار کنترل شود.اگر کنترل قندخون بيمار در عرض چند ماه اخير ضعيف بوده باشد، بهتر است آموزش بهداشت دهاني و پاک‌سازي محيط دهان از عوامل ميکروبي موضعي توسط جرم‌گيري صورت گيرد اما انجام جراحي لثه تا کنترل کامل قندخون به تعويق افتد.
در صورتي که کنترل قندخون ضعيف است و در عين حال بيمار به صورت اورژانس نياز به جراحي دارد، تجويز آنتي‌بيوتيک پروفيلاکتيک (پيشگيرانه) قبل از جراحي توصيه مي‌شود.
شايع‌ترين مشکل دندانپزشکي در ارتباط با بيماران ديابتيک دريافت‌کننده انسولين، کاهش گلوکز خون (هيپوگلايسمي) است.
بايد مراقب بود که قبل از عمل جراحي لثه سطح گلوکز خون بيمار به زير 60 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر تنزل نيابد. در صورت پايين بودن بيش از حد قند مصرف آب‌ميوه شيرين قبل از عمل توصيه مي‌شود تا قندخون به بالاي 70 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر برسد.
در صورت نياز به جراحي لثه بهتر است کار در جلسات متعدد صورت گيرد و در هر جلسه ناحيه جراحي کوچک باشد تا بيمار به راحتي بتواند به رژيم غذايي نرمال خود بعد از جراحي برگردد و ترميم زخم بهتر انجام شود.
ديابت چگونه به دهان و دندان صدمه مي‏رساند؟مشكلات دهان و دندان ممكن است در هر شخصي ايجاد شود. يك لايه نازك چسبناك با ميكروب‏هاي زياد (به نام پلاك) روي سطح دندان‏ها ساخته مي‏شود. قند خون بالا به رشد ميكروب‏ها كمك بيشتري مي‏كند و به دنبال آن، لثه‏ها قرمز، ملتهب و متورم مي‏شود كه با وجود چنين وضعيتي وقتي به دندان مسواك مي‏زنيد، دچار خون‌ريزي مي‏شود. در صورت قند خون بالا در افراد ديابتي مشكلات دهان و دندان بيشتر مي‏شود. افزايش قند خون مي‏تواند باعث بدتر شدن مشكلات دهان و دندان شود؛ به طوري كه با ادامه اين وضعيت بيماران دندان‏هاي خود را از دست مي‏دهند. سيگار كشيدن خصوصا در افراد ديابتي بالاي 45 سال مي‏تواند به بيماري‏هاي لثه منجر شود. قرمزي و خون‌ريزي در لثه به عنوان اولين نشانه‌هاي بيماري لثه محسوب مي‏شوند كه اين مساله مي‏تواند به عفونت لثه و استخوان‌هاي نگه‌دارنده دندان منجر شود. اگر التهاب پيشرفت کند، لثه ممكن است از سطح دندان‌ها دور شده و دندان‌ها سست شوند.

دکتر بيتا خواجه‌نوري