در زمان حاضر، دیابت چهارمین علت مرگ‌ومیر در بیشتر كشورهای توسعه یافته است.دیابت یك بیماری مزمن است كه وقتی پانكراس (لوزالمعده)، انسولین تولید نمی‌كند یا وقتی بدن نمی‌تواند از انسولین تولید شده استفاده مؤثر كند، رخ می‌دهد.
توقف تولید انسولین یا استفاده نكردن از انسولین باعث افزایش گلوكز در خون می‌شود، در نتیجه سوخت‌وساز قند در بدن مختل می‌شود و قند خون از حد طبیعی بالاتر می‌رود و درنهایت، علائم شاخص دیابت به‌صورت پرخوری، پرنوشی و پرادراری ظاهر می‌شود.
هورمون انسولین كه ازسلول‌های ‌جزایر لانگرهانس‌درغده لوزالمعده به درون خون ترشح می‌شود، كاركرد مختلفی در بدن دارد كه از آن جمله ورود قند را از خون به درون سلول‌ها تسهیل می‌كند تا سلول‌ها بتوانند برای تأمین انرژی خود از آن استفاده كنند.
درصورت كمبود یا عدم‌تأثیر انسولین، قند نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود؛ در نتیجه قند خون بالا می‌رود و بالارفتن قند خون علاوه بر ایجاد علائم حاد یادشده، در درازمدت باعث آسیب رساندن به قلب، مغز، چشم و كلیه‌ها می‌شود.دكتر حسنی، متخصص بیماری‌های غدد از دیابت به‌عنوان یكی از عوامل خطر بروز بیماری‌های قلبی یاد كرد و گفت: هر 10 ثانیه یك مرگ در اثر دیابت و 2 مورد ابتلای جدید به دیابت در جهان رخ‌می‌دهد.
سن ابتلا به دیابت در ایران ۱۵ سال پایین تر از میانگین جهانی است.
 7  میلیون ایرانی (9/8 درصد) به دیابت مبتلا هستند . كه به‌طور كلی سالانه یك درصد به آمار دیابتی‌ها اضافه می‌شود. سن ابتلا به دیابت نوع2 در دنیا 55 تا 65 سالگی است و در ایران 45 تا 50سالگی است. به این ترتیب سن ابتلا به دیابت در ایران حداقل 10 تا 15 سال پایین‌تر از سن شایع ابتلا در كشورهای توسعه‌یافته است. همچنین 14 تا 23 درصد ایرانیان بالای 30سال به دیابت مبتلا هستند كه 50 تا 60 درصد دیابتی‌های نوع2 از بیماری‌ خود اطلاع ندارند.
۲۳۰ میلیون بیمار مبتلا به دیابت در دنیا وجود دارند كه  ۸۰ درصد آنها در كشورهای در حال توسعه زندگی می‌كنند. براساس آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت، تا سال ۲۰۲۵میلادی، تعداد مبتلایان به  ۳۸۰ میلیون خواهد رسید.
در این میان، ایران 3 میلیون نفر بیمار مبتلا به دیابت را به‌خود اختصاص داده است كه متخصصان بیماری‌های غدد با توجه به شواهد موجود درمراجعه بیماران معتقدند كه آمار تعداد مبتلایان به این بیماری در ایران  به‌ازای هر 5 نفر جمعیت كشور، یك نفر است . آمار نشان می‌دهد كه در هر۱۰ثانیه یك نفر در جهان جان خود را از دست می‌دهد و در همین مدت 2نفر به بیماری دیابت مبتلا می‌شوند. هزینه درمان این بیماری در ایران مانند كشورهای دیگر جزء گران‌ترین درمان‌ها به‌خصوص در بخش خرید و تجهیز دستگاه دیالیز است. به هر حال ديابت شايعترين بيماري غيرواگير کشور است

آمار و اپیدمیولوژی دیابت در جهان
-        دیابت چهارمین بیماری پیش رو در جهان است که منجر به مرگ می شود .
-        50% ار بیماران دیابتی از بیماری خود بی اطلاع هستند و در برخی از کشورها به 80% می رسد .
-    هر 10 ثانیه یک نفر به علت عوارض دیابت در جهان می میرد یعنی هر دقیقه 6 نفر و هر ساعت 360 نفر و هر 24 ساعت 8640 نفر هر ماه 259200 نفر و هر سال 3110400 نفر می میرند .
-        هر 10 ثانیه 2 نفر به این بیماری مبتلا می شوند یعنی در سال 6220800 نفر
-        هم اکنون 266 میلیون در جهان مبتلا هستند
-        تا سال 2025 ( 15 سال دیگر ) 380 میلیون نفر مبتلا خواهند شد .
-        در ایران در سال 85 جمعاً 7/7% جمعیت مبتلا به بیماری بودند
-        در سال 88 این رقم به 7/8% رسید . ضمناً 5/5میلیون نفر یعنی به ازای هر 5نفر یک نفر ایرانی مبتلا به افزایش قند و دیابت می باشد
-        حدود سه میلیون نفر از دیابتی ها ی ایران در گروه سنی 15 تا 65 هستند .
-        سه میلیون نفر به اختلال گلوکز مبتلا می باشند

انواع دیابت : 1- دیابت نوع 1 (وابسته به انسولین): این نوع دیابت بیشتر در کودکان و جوانان دیده می شود و درصد کمی(10 – 15 %) از کل بیماران را شامل می شوند.دراین نوع دیابت به علل مختلف غده پانکراس قادر به ترشح انسولین نیست ، به همین دلیل افراد مبتلا باید تحت درمان با انسولین قرار گیرند.
2- دیابت نوع 2 (غیر وابسته به انسولین) : این نوع دیابت بیشتر در افراد بالای 30 سال مشاهده می شود و درصد زیادی  (85 – 95%) از کل بیماران را شامل می شود.در درمان این نوع دیابت کاهش وزن ، رژیم غذایی مناسب ، ورزش و تحرک از اهمیت خاصی برخوردار است . چنانچه رعایت موارد فوق موثر نباشد معمولا" داروهای ضد دیابت (از قبیل قرص یا انسولین ) تجویز می شود.
3-  دیابت حاملگی:  این نوع دیابت ممکن است طی دوران بارداری (بیشتر از ماه پنجم بارداری)ایجاد شده ، و با ختم بارداری خودبه حود بهبود یابد. د راین افراد احتمال ابتلا به دیابت در آینده بیشتر است.
4-  انواع اختصاصی دیابت :غالبا" به علت بیماریهای دیگر ایجاد می شود و شیوع آنها بسیار کم است.

علائم دیابت: پرنوشی- پرادراری- پرخوری- کاهش وزن شدید(بخصوص در نوع اول )- تاخیر در بهبودی زخمها – تاری دید. شروع علائم دیابت نوع 1 به طور ناگهانی است در حالیکه در نوع 2 علائم به تدریج ظاهر می شود.

افراد در معرض خطر:
تمام زنان و مردان بالای 30 سال که حداقل یکی از مشخصات زیر را داشته باشند در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند:
1-     افرادی که اضافه وزن دارند و یا چاق هستند .
2-     افرادی که پدر، مادر ، خواهر و یا برادر آن ها سابقه ابتلا به دیابت دارند.
3-     افرادی که فشار خون ماکزیمم (یا حداکثر) مساوی یا بیشتر از mmHg 140 و فشارخون مینیمم(یا حداقل) مساوی یا بیشتر از mmHg 90 دارند.
4-     زنانی که سابقه 2 بار یا بیشتر سقط خودبخودی (بدون علت مشخص) و یا سابقه مرده زایی و یا سابقه به دنیا آوردن نوزاد با وزن بیش از 4 کیلوگرم دارند.
5-     زنانی که در یکی از بارداری های قبلی خود سابقه دیابت حاملگی دارند.
6-     زنان باردار (در هر گروه سنی)
تذکر: در صورتی که خانم بارداری دارای هر یک از علائم سابقه خانوادگی دیابت، مرده زایی ، فشارخون بالا، 2 بار سقط خودبخودی بدون دلیل ، زایمان نوزاد با وزن بیش از 4 کیلوگرم و دیابت حاملگی در بارداری های قبلی باشد در اولین مراجعه بدون توجه به سن حاملگی در معرض خطر محسوب می شود. خانم بارداری که هیچ یک از علائم فوق را نداشته باشد، از ماه پنجم حاملگی (هفته 24 تا 28 بارداری) در معرض خطر است.
عوارض دیابت: 1- عوارض زودرس(حاد): در این موارد قند خون بیمار به شدت پایین آمده یا بالا می رود که در هر دو حالت باید بیمار را بلافاصله به پزشک ارجاع دهید. 2- عوارض دیررس(مزمن): این عوارض بعد از چند سال اتفاق می افتد و شامل : مشکلات چشمی،ناراحتیهای کلیه ، ناراحتیهای قلبی ، بی حسی و گز گز کردن دستها و پاها و نیز دیر بهبود یافتن زخمها- بخصوص در پاها که حتی در صورت عدم مراقبت ممکن است به قطع عضو منجر شود- هستند.این مشکلات در صورت عدم درمان به نابینایی، دیالیز یا پیوند کلیه ، سکته های قلبی و مغزی ، قطع عضو و در نهایت به مرگ منجر می شوند.
اهمیت کنترل قند خون:کنترل دقیق قند خون بروز عوارض زودرس و دیررس دیابت را کاهش داده و یا بروز عوارض دیررس را به تاخیر می اندازد و در صورتی که عوارض ایجاد شده باشند از ناتوانی های  ناشی از آنها مثل کوری ، قطع عضو ، نارسایی های شدید کلیه ، سکته قلبی و مرگ پیشگیری می کند.

آموزشهای لازم برای افراد مبتلا به دیابت:
1-    کنترل وزن: از هر 10 نفر مبتلا به دیابت نوع 2 معمولا" 8 نفر آنها چاق هستند و نیاز به کاهش وزن دارند ، بنابراین فرد مبتلا به دیابت باید همیشه وزن خود را در حد طبیعی نگه دارد.برای تعیین وزن استاندارد از نمودار نمایه توده بدنی استفاده شود.
- برنامه غذایی: - تعداد وعده های غذایی را افزایش داده و د رهر وعده مقدار غذا ی مصرفی را کاهش دهند و این مقدار غذای مصرفی باید متناسب با فعالیت بیمار باشد.
- افراد مبتلا به دیابت هرگز نباید یکی از وعده های اصلی غذا ی خود را حذف کنند ، بخصوص بیماران لاغر و بیمارانی که قرص مصرف می کنند و یا انسولین تزریق می نمایند.
- از میوه های غیر شیرین و سبزیها در وعده های غذایی به مقدار زیاد استفاده کنند.
- مصرف میوه های شیرین مانند انگور ، خربزه ، خرما ، توت و همچنین خشکبار شیرین مانند توت خشک ، کشمش ، قیسی و مانند آنها را در برنامه غذایی خود محدود کنند.
- از حبوبات در برنامه غذایی روزانه بیشتر استفاده کنند و مصرف مرکبات را فراموش نکنند.
- نان سبوس دار مصرف کنند.
-  قند و شکر و انواع شیرینی مانند آب نبات ، شکلات شیرینی ، گز ، سوهان و امثال آن را مصرف نکنند.
- از مواد نشاسته ای مانند برنج ، نان ، سیب زمینی ، گندم ، جو و ماکارونی به میزانی که موجب افزایش وزن نشود مصرف نمایند.
- مصرف چربی را کاهش دهند و به این منظور از سرخ کردن غذا خودداری و آن را به صورت آب پز و کبابی تهیه کنند. از گوشت های کم چربی استفاده کنند و قبل از پخت ، چربی گوشت و پوست مرغ را جدا کنند. از شیر و ماست کم چربی استفاده کرده ، برای این کار شیر را جوشانده و پس از سرد شدن چربی آن را جدا کنند. مصرف تخم مرغ را محدود کرده و از گوشت های احشایی مانند جگر ، مغز ، قلوه و کله پاچه کمتر مصرف کنند.به جا ی خامه ، کره و روغنهای جامد از روغن مایع و زیتون استفاده کنند.
2-   ورزش و فعالیتهای جسمی: ورزش باعث کارایی بیشتر ، کاهش وزن ، احساس نشاط و تندرستی می شود . افزایش فعالیتهای بدنی در کنترل بیماری قند اهمیت بسیار دارد . ورزش و فعالیتها ی بدنی باید متناسب با شرایط و وضعیت سلامت شخص باشد و به طور منظم و مستمر انجام گیرد. زمان ورزش بهتر است عصر باشد. این بیماران می توانند ورزشهای سبک مثل نرمش و پیاده روی انجام دهند. به هر حال درباره ورزش می توانند با پزشک خود مشورت کنند.
3-  مراقبت از پا: مراقبت از پای فرد مبتلا به دیابت بسیار اهمیت دارد .

ممکن است 2 عارضه برای آنها پیش آید: 
1 - بی حسی و کرختی پا 2 - عفونت و دیر بهبود یافتن زخم و جراحت های پا
بنابراین رعایت نکته های ذیل در حفظ بهداشت پای افراد مبتلا به دیابت بسیار مهم است:
-          هر روزه پاهای خود را با آب ولرم و صابون بشویند و بین انگشتان خود را با حوله نرم خشک کنند.
-          ناخن های پا را کوتاه نگه دارند و باید ناخن را به طور مستقیم گرفته و کنار ناخن را نگیرند. ناخن نباید از ته گرفته شود و در صورتی که دید بیمار مشکل داشته باشد ، شخص دیگری ناخن هایش را بگیرد.
-          جوراب خود را روزانه عوض کرده و از جوراب نخی و ضخیم استفاده کند.
-          از کفش راحت ، پاشنه کوتاه و پنجه پهن استفاده کنند.
-          در خانه از کفش راحتی و دمپایی استفاده کنند و برای جلوگیری از جراحت های احتمالی پا ، با پای برهنه در منزل راه نروند.
-          پاهای خود را روزانه از نظر وجود قرمزی ، تورم ، تغییر رنگ ، زخم ، ترک خوردگی و ترشح اطراف ناخن بررسی کنند، و برای این منظور و مشاهده کف پا می توانند از آینه استفاده نمایند.
-          از نزدیک کردن پای خود به آتش ، شوفاژ ، و هر وسیله گرمایی دیگر خودداری کنند.
به گفته متخصصان، پیشگیری از ازدواج فامیلی یا تحت درمان بودن قبل از بارداری، ورزش كردن و استفاده نكردن از غذاهای چرب و كاهش‌ وزن از موارد پیشنهادی مهم در جلوگیری از بیماری دیابت است. دیابت، شایع‌ترین و گران‌ترین بیماری غدد در جهان است و سن ابتلا به آن در ایران 10تا 15 سال پایین‌تر از میانگین جهانی است

گردآوری و انتشار : پایگاه تخصصی دیابت ایران