بسياري از متخصصان ديابت را سرطان عروق نام گذاشته‌اند. وجود قند بيش از حد در گردش خون به تدريج اکثر عروق و اعصاب را تخريب مي‌کند. درواقع همه عوارض ديابت به دليل تخريب عروق و اعصاب ريز و انتهايي رخ مي‌دهد مثل درگيري عروق چشمي، کليوي، قلبي و بسياري ارگان‌هاي ديگر. پوست هم از اين قاعده مستثنا نيست.
عروق بدن هر چه به سمت انتهاي اندام‌ها نزديک‌تر شوند ريزتر خواهند شد. بنابراين در صورت عدم کنترل قندخون عروق دست‌ها و پاها در بيماران ديابتي کم‌کم شروع به از بين رفتن خواهد نمود.
نرسيدن خون کافي موجب تخريب اعصاب ريز اين نواحي هم مي‌شود. مشکل زماني ايجاد مي‌شود که پوست دست يا پاي فرد ديابتي صدمه ببيند. در چنين موقعيتي چون اعصاب از بين رفته، فرد متوجه صدمه پوستي نخواهد شد. از اين بدتر آنکه به دليل نرسيدن خون کافي به منطقه اين زخم نمي‌تواند در مدت زمان معمول ترميم شود.
اما واقعيت اين است که بيماري ديابت را هم با همه عوارض وحشتناک‌اش مي‌توان تحت کنترل درآورد. رعايت 8 گام اساسي توسط فرد بيمار بروز عوارض ديابت را سال‌ها به تعويق مي‌اندازد.
گام اول : رعايت رژيم غذايي درست و متناسب با بيماري
گام دوم : انجام روزانه حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني
گام سوم : استفاده مرتب و سروقت از انسولين يا داروهاي تجويز شده
گام چهارم : چک روزانه قندخون و يادداشت آن در دفترچه‌اي که به اين منظور تهيه شده
گام پنجم : چک روزانه پاها و انگشتان پا از نظر وجود هر نوع بريدگي، خراش، تاول، تورم و يا قرمزي پوست
گام ششم: مسواک زدن منظم دندان‌ها و استفاده از نخ دندان
گام هفتم : کنترل فشارخون و کلسترول بدن
گام هشتم : ترک سيگار و ساير مواد دخاني

مشکلات پوستي شايع در پاهاي افراد ديابتي
 
ميخچه، تاول يا گوشت به ناخن شدن ممکن است براي هر فردي اتفاق بيفتد. در حالت عادي چنين اتفاقاتي خيلي پراهميت نيستند و به سادگي درمان مي‌شوند. اما در بدن فرد ديابتي به خصوص وقتي قندخون در سطوح بالايي باشد و به خوبي کنترل نشود، همين اتفاقات کوچک تبديل به مشکلات بزرگي خواهند شد. چون پس از گذشت مدت کوتاهي عفونت روي آنها سوار مي‌شود.
از آنجا که هميشه پيشگيري بهتر و ساده‌تر از درمان است، بيمار ديابتي بايد اين مشکلات پوستي را به خوبي بشناسد و پاهاي خود را روزانه از نظر وجود اين مشکلات وارسي کند. اگر چنين ضايعات پوستي به وجود بيايند حتما بايد تحت نظر پزشک مداوا شوند چون در غير اين صورت عواقب بسيار بدي به دنبال خواهند داشت.
1. ميخچه‌ها: اين ضايعات پوستي وقتي ايجاد مي‌شوند که پوست پا در معرض فشار يا مالش زياد و مداوم قرار مي‌گيرد. در نتيجه کم‌کم چند لايه ضخيم پوستي روي هم مي‌آيند و برجستگي سفتي در منطقه تحت فشار به وجود مي‌آيد. ميخچه در پاي بيمار ديابتي مي‌تواند عفوني شود.
2. تاول: پوشيدن کفش بدون جوراب باعث تاول زدن پوست پا مي‌شود. در افراد ديابتي تاول هم مثل ميخچه مي‌تواند عفوني شود.
3. گوشت به ناخن شدن: وقتي لبه ناخن شست پا به جاي اينکه مستقيم رشد کند وارد پوست کنار ناخن بشود در اصطلاح مي‌گويند انگشت گوشت به ناخن شده است. اين اتفاق معمولا براي افرادي پيش مي‌آيد که ناخن شست را خيلي گرد و از ته مي‌گيرند يا کفش‌هاي تنگ مي‌پوشند. کساني که سابقه چنين مشکلي را دارند بهتر است هميشه لبه‌هاي تيز ناخن خود را به وسيله سوهان ناخن صاف کنند. چون در غير اين صورت پوست پا زخمي و عفوني مي‌شود.
4. بيرون زدن مفصل شست پا: شست پاي خانم‌هايي که عادت دارند کفش‌هاي نوک تيز و پاشنه بلند بپوشند کم‌کم به سمت انگشت‌هاي ديگر منحرف مي‌شود. در نتيجه مفصل شست پا بزرگ‌تر مي‌شود و بيرون مي‌زند. پوست روي اين ناحيه هم قرمز شده و احتمال زخمي و نهايتا عفوني شدن آن بالا مي‌رود. درمان قطعي اين مشکل عمل جراحي است.
5. زگيل کف پا: نوعي ويروس مي‌تواند باعث ايجاد برجستگي‌هاي ريزي روي کف پا شود که زگيل ناميده مي‌شوند. زگيل‌ها معمولا در قاعده انگشتان ايجاد مي‌شوند.
6. انگشت چکشي: وقتي عضلات اطراف مفاصل انگشتان ضعيف مي‌شوند، انگشت از حالت صاف خارج شده و به شکل جمع شده قرار مي‌گيرد. در فرد ديابتي چون اعصاب انتهايي از بين رفته، عضلات کم‌کم ضعيف مي‌شوند و احتمال چکشي شدن انگشتان پا زياد مي‌شود. چنين انگشتي مستعد زخمي شدن است چون در اين حالت پا حتي در کفش هم راحت فرو نمي‌رود.
7. خشکي و ترک کف پا: به دليل قند بالا اصولا بدن ديابتي‌ها با کمبود مايعات مواجه است. بنابراين پوست کف پا در اين بيماران بيشتر از افراد طبيعي خشک مي‌شود و ترک مي‌خورد. اين ترک‌ها محل مناسبي براي ورود ميکروب و ايجاد عفونت محسوب مي‌شوند. قند بالايي هم که در خون اين بيماران وجود دارد غذاي کافي براي مهمانان ناخوانده فراهم مي‌سازد.
8. پاي ورزشکاران: اين اصطلاح در واقع نام يک نوع عفونت قارچي است. در اين بيماري کف پا قرمز مي‌شود، ترک مي‌خورد و به شدت مي‌خارد. چون در بيماران ديابتي قند بيش از حد در خون وجود دارد بنابراين احتمال ترک خوردن و بروز اين عفونت قارچي هم افزايش مي‌يابد.

ديابت چگونه باعث عوارض پوستي مي‌شود؟
وقتي قندخون بالا مي‌رود بدن به ناچار مايعات خود را از دست مي‌دهد. بنابراين پوست هم خشک مي‌شود. پوست خشک مي‌خارد و با خاراندن آن خراش‌هاي ريزي به وجود مي‌آيد که محل مناسبي براي ورود ميکروب‌ها محسوب مي‌شود. علاوه بر اين قند بالاي موجود در گردش خون براي ميکروب‌ها به عنوان منبع غذايي عمل مي‌کند و عفونت به سرعت گسترش مي‌يابد. معمولا پوست در نواحي آرنج و ساق پا به پايين بيشتر از ساير نقاط بدن مستعد خشکي است. اگر بيمار ديابتي خود را عادت بدهد مقادير زيادي آب در طول روز بنوشد، از خشکي پوست تا حد زيادي جلوگيري خواهد شد.
البته به جز کمبود مايعات مشکل ديگري هم در بيماران ديابتي وجود دارد که موجب خشکي پوست مي‌شود. چون اعصاب انتهايي در سير بيماري ديابت از بين رفته غدد عرق هيچ تحريکي براي ترشح دريافت نمي‌کنند. در نتيجه پوست اين بيماران زبر و خشک مي‌شود.
 

روش‌هاي پيشگيري از عوارض پوستي
پس از شستشوي بدن هميشه خود را خوب آب بکشيد و سپس کاملا خشک کنيد. زير بغل، بين انگشتان پا و چين‌هاي بدن مناطقي هستند که معمولا آب در آنها باقي مي‌ماند. هميشه بعد از حمام کردن تمام اين نواحي را به دقت خشک کنيد.
براي شستشو بايد از صابون‌هاي ملايم استفاده کرد. پس از آب‌کشي و خشک کردن مي‌توانيد از لوسيون‌ها يا کرم‌هاي مرطوب‌کننده استفاده کنيد. اين کار از خشکي پوست جلوگيري مي‌کند.
مقادير زيادي مايعات و به‌خصوص آب بنوشيد.
لباس‌زيرهاي خود را از جنس تمام پنبه انتخاب کنيد تا پوست شما آسيب نبيند.
به محض مشاهده هر نوع تورم، قرمزي يا خراشيدگي پوستي فورا به پزشک خود اطلاع دهيد.

گردآوری و انتشار : پایگاه تخصصی دیابت ایران